Ανάδειξη πολιτισμικής ταυτότητας και διαπολιτισμική επικοινωνία
Με αφορμή τις συμμετοχές μου σε κάποια διεθνή πολυπολιτισμικά φολκλορικά φεστιβάλ,κατά καιρούς με τις χορευτικές μου ομάδες καθώς και από αντίστοιχες εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό,προκύπτει ο προβληματισμός για τη σημασία της προβολής του πολιτισμού μας και του ρόλου του στις διεθνείς σχέσεις.
Συχνά νομίζουμε ότι η ανάδειξη της τοπικής ή εθνικής πολιτισμικής μας ταυτότητας οδηγεί σε μια εσωστρέφεια εθνοκεντρικής αναφοράς,που προσπαθεί να οριοθετήσει και να κατοχυρώσει θέσεις και κεκτημένα απέναντι ιδεατών εισβολέων,που ενδεχόμενα να επιβουλεύονται τις πολιτισμικές μας παρακαταθήκες με επιπρόσθετες βλέψεις εθνικής σημασίας και εξυπηρέτηση άλλων συμφερόντων.Ίσως λανθασμένα πάλι,να οδηγεί αρκετές φορές σε εσωστρέφεια προκαλώντας στον αντίποδα αντανακλαστικά απομάκρυνσης σε τυχόν ειρηνιστές και διεθνιστές που με τέτοια προσχήματα αποποιούνται την πολιτισμική τους κληρονομιά και προσπαθούν να απεκδυθούν την πολιτισμική τους ταυτότητα.
Παρόλ' αυτά,λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες των διεθνών καλλιτεχνικών φεστιβάλ,όπως και την παγκόσμια διάδοση διαφόρων πολιτιστικών ρευμάτων (π.χ. έθνικ,ρέγγε,άφρο.κλπ.),μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι με την διεύρυνση των πολιτισμικών συνόρων διαφαίνεται η προοπτική μιας εναλλακτικής αλλά ουσιαστικής διεθνούς προσέγγισης.
Δεν είναι τυχαίο επίσης,ότι πάντοτε οι λαοί και οι άνθρωποι επικοινωνούσαν σε απλό,καθημερινό επίπεδο πολύ πιο ελεύθερα απ' όσο επέβαλλαν οι κρατικές ή διακρατικές ρυθμίσεις και οι όποιες φυλετικές διαφορές.Πάντοτε ένα τραγούδι,ένας χορός,με την καταλυτική συνοδεία κρασιού και ρακιού επέφεραν μια αβίαστη ομαλή ανάπτυξη και καλλιέργεια σχέσεων μεταξύ αλλοεθνών καταδεικνύοντας κι επιβεβαιώνοντας την σημασία και την αναγκαιότητα μιας τέτοιας προσέγγισης.
Μέσω της αναγνώρισης,της ανάδειξης και της προώθησης της πολιτισμικής μας ταυτότητας σε μια διαπολιτισμική επικοινωνία,μπορούμε να προσεγγίσουμε ευκολότερα άλλους λαούς κι εθνότητες ανακαλύπτοντας στοιχεία που ενώνουν και οδηγούν σε μια αρμονικότερη σύμπλευση και επικοινωνία αμβλύνοντας τυχόν διαφορές που πάντα θα παρουσιάζονται ως αφορμές έριδας και διαμάχης.
Χάρη στον αυτοπροσδιορισμό μας πολιτισμικά κι εθνικά και τον συνακόλουθο σεβασμό της διαφορετικότητας και της πολυπολιτισμικότητας,ανοίγει ο δίαυλος επικοινωνίας μέσω της γλώσσας της τέχνης σε κάθε της έκφραση,σ'ένα πεδίο χωρίς όρια,με ιδανικά που νομοτελειακά αποβλέπουν στην τελοιοποίηση και στην πνευματική άνοδο κι εξέλιξη.
Αποφεύγοντας την παγίδα της αυτοαναφοράς και την εμβληματική αναπναραγωγή θεωριών περί ανωτέρων και κατωτέρων πολιτισμών -ακόμα και αν όπου ισχύει-,μπορούμε να προάγουμε τις κοινωνίες και τα έθνη πολιτισμικά ανακαλύπτοντας πως η τέχνη και ο πολιτισμός δεν μπορούν να οικειοποιηθούν στο σύνολο τους από κανέναν.Μέσω διαφορετικών εκφραστικών διόδων μπορούμε να βρούμε σημεία συνάντησης κι επαφής.Πέρα από αυτά τα πολιτισμικά σταυροδρόμια είμαστε σε θέση να προσμένουμε πρόοδο και σε επίπεδο κοινωνικό,οικονομικό,πολιτικό σε πνεύμα ειρηνικής συνύπαρξης και αλληλεγγύης.
Το ετερόκλητο της έλευσης προς ένα κοινό σημείο αναφοράς,οι διαφορετικές αφετηρίες σε ένα απρόσμενο συνταίριασμα -και αυτή η γοητεία του απρόσμενου-,η ενναλλακτικότητα της έκφρασης,το κάλεσμα σε μια ασχεδίαστη γιορτή,έρχονται να αναδείξουν την πεμπτουσία της έμπνευσης και της έκφρασης.
Η συνθετική δράση όλων των αντιθέτων κι ετερώνυμων δυνάμεων δημιουργικά και αβίαστα,όσο και να παραμένει μια ουτοπία δέσμια της ανθρώπινης μισαλλοδοξίας θα αποτελεί την φυσική αντανάκλαση της συμπαντικής αρμονίας και την μοναδική πανανθρώπινη προοπτική.
Νίκος Τριανταφύλλου
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Δάσκαλος-Ερευνητής Ελληνικών χορών
Με αφορμή τις συμμετοχές μου σε κάποια διεθνή πολυπολιτισμικά φολκλορικά φεστιβάλ,κατά καιρούς με τις χορευτικές μου ομάδες καθώς και από αντίστοιχες εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό,προκύπτει ο προβληματισμός για τη σημασία της προβολής του πολιτισμού μας και του ρόλου του στις διεθνείς σχέσεις.
Συχνά νομίζουμε ότι η ανάδειξη της τοπικής ή εθνικής πολιτισμικής μας ταυτότητας οδηγεί σε μια εσωστρέφεια εθνοκεντρικής αναφοράς,που προσπαθεί να οριοθετήσει και να κατοχυρώσει θέσεις και κεκτημένα απέναντι ιδεατών εισβολέων,που ενδεχόμενα να επιβουλεύονται τις πολιτισμικές μας παρακαταθήκες με επιπρόσθετες βλέψεις εθνικής σημασίας και εξυπηρέτηση άλλων συμφερόντων.Ίσως λανθασμένα πάλι,να οδηγεί αρκετές φορές σε εσωστρέφεια προκαλώντας στον αντίποδα αντανακλαστικά απομάκρυνσης σε τυχόν ειρηνιστές και διεθνιστές που με τέτοια προσχήματα αποποιούνται την πολιτισμική τους κληρονομιά και προσπαθούν να απεκδυθούν την πολιτισμική τους ταυτότητα.
Παρόλ' αυτά,λαμβάνοντας υπόψη τις εμπειρίες των διεθνών καλλιτεχνικών φεστιβάλ,όπως και την παγκόσμια διάδοση διαφόρων πολιτιστικών ρευμάτων (π.χ. έθνικ,ρέγγε,άφρο.κλπ.),μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι με την διεύρυνση των πολιτισμικών συνόρων διαφαίνεται η προοπτική μιας εναλλακτικής αλλά ουσιαστικής διεθνούς προσέγγισης.
Δεν είναι τυχαίο επίσης,ότι πάντοτε οι λαοί και οι άνθρωποι επικοινωνούσαν σε απλό,καθημερινό επίπεδο πολύ πιο ελεύθερα απ' όσο επέβαλλαν οι κρατικές ή διακρατικές ρυθμίσεις και οι όποιες φυλετικές διαφορές.Πάντοτε ένα τραγούδι,ένας χορός,με την καταλυτική συνοδεία κρασιού και ρακιού επέφεραν μια αβίαστη ομαλή ανάπτυξη και καλλιέργεια σχέσεων μεταξύ αλλοεθνών καταδεικνύοντας κι επιβεβαιώνοντας την σημασία και την αναγκαιότητα μιας τέτοιας προσέγγισης.
Μέσω της αναγνώρισης,της ανάδειξης και της προώθησης της πολιτισμικής μας ταυτότητας σε μια διαπολιτισμική επικοινωνία,μπορούμε να προσεγγίσουμε ευκολότερα άλλους λαούς κι εθνότητες ανακαλύπτοντας στοιχεία που ενώνουν και οδηγούν σε μια αρμονικότερη σύμπλευση και επικοινωνία αμβλύνοντας τυχόν διαφορές που πάντα θα παρουσιάζονται ως αφορμές έριδας και διαμάχης.
Χάρη στον αυτοπροσδιορισμό μας πολιτισμικά κι εθνικά και τον συνακόλουθο σεβασμό της διαφορετικότητας και της πολυπολιτισμικότητας,ανοίγει ο δίαυλος επικοινωνίας μέσω της γλώσσας της τέχνης σε κάθε της έκφραση,σ'ένα πεδίο χωρίς όρια,με ιδανικά που νομοτελειακά αποβλέπουν στην τελοιοποίηση και στην πνευματική άνοδο κι εξέλιξη.
Αποφεύγοντας την παγίδα της αυτοαναφοράς και την εμβληματική αναπναραγωγή θεωριών περί ανωτέρων και κατωτέρων πολιτισμών -ακόμα και αν όπου ισχύει-,μπορούμε να προάγουμε τις κοινωνίες και τα έθνη πολιτισμικά ανακαλύπτοντας πως η τέχνη και ο πολιτισμός δεν μπορούν να οικειοποιηθούν στο σύνολο τους από κανέναν.Μέσω διαφορετικών εκφραστικών διόδων μπορούμε να βρούμε σημεία συνάντησης κι επαφής.Πέρα από αυτά τα πολιτισμικά σταυροδρόμια είμαστε σε θέση να προσμένουμε πρόοδο και σε επίπεδο κοινωνικό,οικονομικό,πολιτικό σε πνεύμα ειρηνικής συνύπαρξης και αλληλεγγύης.
Το ετερόκλητο της έλευσης προς ένα κοινό σημείο αναφοράς,οι διαφορετικές αφετηρίες σε ένα απρόσμενο συνταίριασμα -και αυτή η γοητεία του απρόσμενου-,η ενναλλακτικότητα της έκφρασης,το κάλεσμα σε μια ασχεδίαστη γιορτή,έρχονται να αναδείξουν την πεμπτουσία της έμπνευσης και της έκφρασης.
Η συνθετική δράση όλων των αντιθέτων κι ετερώνυμων δυνάμεων δημιουργικά και αβίαστα,όσο και να παραμένει μια ουτοπία δέσμια της ανθρώπινης μισαλλοδοξίας θα αποτελεί την φυσική αντανάκλαση της συμπαντικής αρμονίας και την μοναδική πανανθρώπινη προοπτική.
Νίκος Τριανταφύλλου
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Δάσκαλος-Ερευνητής Ελληνικών χορών
Recent Comment