Ελληνικός παραδοσιακός χορός
Πολιτισμική ανορθογραφία ή σύγχρονη πρόταση έκφρασης και επικοινωνίας
Στην εποχή της διαδυκτιακής επικοινωνίας,της αθρόας εισαγωγής πολυπολιτισμικών ρευμάτων απ' όλο τον κόσμο και της ασταμάτητα μεταβαλλόμενης κοινωνίας μας,κοινωνικά,οικονομικά και πολιτισμικά,αναζητούμε τον ρόλο της ελληνικής παράδοσης,σε επίπεδο ατομικό αλλά και κοινωνικό.
Εκεί που συγχέεται το λα'ι'κό με το λα'ι'κίστικο,το φολκλορικό με το παραδοσιακό,το κιτς με το εντυπωσιακό,το γραφικό με το αυθεντικό,το επιφανειακό με το ουσιώδες -και συχνά ολισθαίνει το ένα μέσα στο άλλο- ή όπου συνδέονται σκόπιμα για εξυπηρέτηση οικονομικών ή άλλων συμφερόντων,η προβολή ελληνικών παραδοσιακών αρχετύπων ως φόρμες αναζήτησης κι επικοινωνίας καθίσταται πολλές φορές από ενδιαφέρουσα έως αναγκαία.Και θα αναφερθώ ιδιαίτερα στο άρθρο μου αυτό στον ελληνικό παραδοσιακό χορό,που κατακλύζει ποικιλοτρόπως την ελληνική κοινωνία σε αυθεντικές ή μη μορφές.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ελληνικός παραδοσιακός χορός αποτελεί συχνά μια ανορθογραφία στην σημερινή κοινωνία ή -στην καλύτερη περίπτωση- μια μουσειακή αναπαράσταση παραδοσιακων δρώμενων.Ειδάλλως πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι βλέπουμε να χορεύονται π.χ. πασχαλιάτικοι ή αποκριάτικοι χοροί οι οποίοι για αιώνες χαρακτήριζαν τ'αντίστοιχα παραδοσιακά δρώμενα,σε κάθε ευκαιρία γλεντιού σήμερα,σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή;
Πώς να εξηγήσουμε το φαινόμενο ότι χορεύονται σήμερα στις αστικές κοινωνίες χοροί,που για αιώνες συνδέονταν με αγροτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες και αναφέρονται σε στοιχεία που σήμερα έχουν εκλείψει και πολλοι τα αγνοούν;
Πώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι χορευτικά μικρών παιδιών χορεύουν και τραγουδούν θέματα που δεν κατανοούν πολλές φορές σημασιολογικά;
Πώς να συνδέσουμε τη θεματολογία χορών και τραγουδιών με αναφορές σε πλατάνια,αετούς,βαρκούλες,κ.λ.π. με τη συμμετοχή μας σήμερα σε αυτούς,σε άσχετους χώρους και χρόνους;
Eίναι όμως αυτή η ανορθογραφία απλά σημειολογική, ή αποτελεί αντίφαση ουσίας;Η απάντηση,πέρα από κάθε ανάλυση,μπορεί εύκολα να δοθεί,σε πρώτη φάση,από το αυθόρμητο της έκφρασης,σε αμέτρητες περιπτώσεις που καταδεικνύουν τη σημαντικότητα του ελληνικού παραδοσιακού χορού.Πέραν της βιωματικής προσέγγισης,που χαρακτηρίζει πολλούς Έλληνες,που γνώρισαν τους χορούς της ιδιαίτερης πατρίδας τους στην αυθεντική τους μορφή,ως κομμάτι μιας ενιαίας
πολιτιστικοκοινωνικής κουλτούρας της μικροκοινωνίας τους και είναι φυσιολογικό να εκφράζονται μέσω αυτών,παρατηρουμε το ''παράδοξο'' εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο,ομογενείς και μη,να ασχολούνται με τους ελληνικούς χορούς.Όπου υπάρχουν κοινότητες ομογενών παρατηρείται ιδιαίτερος ζήλος για την εκμάθηση των ελληνικών χορών,ακόμα και από παιδιά τρίτης και τέταρτης γενιάς μεταναστών,που ίσως δεν έχουν έλθει ποτέ στην Ελλάδα.
Παράλληλα αυξάνονται συνεχώς οι αλλοεθνείς ενδιαφερόμενοι γιαν την εκμάθηση των ελληνικών χορών,είτε ερχόμενοι στην Ελλάδα(ως τουρίστες,ερευνητές κ.λ.π.),είτε στις χώρες διαμονής τους.Ακόμα και στα αστικά κέντρα της Ελλάδας εξίσου αυξάνεται το ενδιαφέρον των μικρών παιδιών,αλλά και όλων των ηλικιών τελικά,για τους ελληνικούς χορούς.
Προβάλλει ίσως παράδοξο το ενδιαφέρον αυτό,στο βαθμό που το συναντούμε να εμφανίζεται σ' ένα χωροχρόνο αποκομμένο τελείως από το αρχικό πλαίσιο δημιουργίας,λειτουργίας κι εξέλιξης που το προσδιόριζε και αποσυνδεδεμένο από τις γενεσιουργές του αιτίες και τους λόγους ύπαρξης,πέραν ίσως από κάποια γαμήλια έθιμα και δρώμενα,που μπορούν να βρουν εφαρμογή και σήμερα,τηρουμένων των αναλογιών,καθώς και της διαχρονικής και πανανθρώπινης έμπνευσης και θεματολογίας του έρωτα.
Ποιά είναι λοιπόν,αυτή η μαγική δύναμη,που ενεργοποιεί τόσους πολλούς ανθρώπους,στη χορευτική μύηση και συμμετοχή και που συχνά όταν ερωτούνται, οιστρόπληκτοι απαντούν απλά ''μου αρέσει'';
Χορός λοιπόν,μια εκστατική επιβεβαίωση της ζωής,ίσως η πιο δυναμική ένωση με τη γη,μια μυστηριακή ένωση με τη φύση,η υπέρβαση του ενστίκτου,όπου σώμα,καρδιά και νους σε μια συγχρονισμένη πλεύση απελευθερώνονται προς τα πάνω,προς το θείο.Η μετουσίωση της δημιουργίας,η μετάβαση της ιδέας,ο δρόμος προς τη θεοποίηση του ασύλληπτου,η σχηματοποίηση αυτών που δεν μπορούν οι λέξεις να εκφράσουν.
Η μύηση και η συμμετοχή στον ελληνικό χορό,νοούμενη και ως χοροθεραπεία,μέσω της δημιουργικής εκτόνωσης και αποφόρτισης συσσωρευμένων συμπλεγματικών φορτίων,που αναπόφευκτα συχνά μας επιβαρύνουν,οδηγεί σ' ένα ψυχολογικό λύσιμο,μια κλιμακούμενη μέθεξη,στην αριστοτελική κάθαρση.Με μια πρωτόγονη χαρά και αφέλεια,εφαρμόζεται μια παιχνιώδης διαλεκτική επαλήθευση της ίδιας της ζωής,μια εξισορρόπηση των ψυχικών λειτουργιών.
Ο ελληνικός χορός ως ομαδική,άρα κοινωνική πρακτική,χωρίς ιδιαίτερο ανταγωνισμό οδηγεί σε μια αβίαστη κοινωνικότητα.Επιπλέον,λειτουργεί καταλυτικά για μια ομαλή ένωση με την ομάδα-κοινωνικό σύνολο,επιφέροντας τις απαραίτητες ψυχοκοινωνικές ισορροπίες,επαναπροσδιορίζοντας συχνά τις σχέσεις ατόμου-ομάδας και καθορίζοντας κοινωνικές δυνάμεις λειτουργικές μέσω της ατομικής-ομαδικής επιβεβαίωσης,αποδοχής και ισόρροπης προοπτικής.Η συγκεκριμένη παράμετρος καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική σε μια εποχή,που οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από κρίσεις και αδιέξοδα ποικίλων μορφών.
Παράλληλα μέσα από μια συνέργεια καλλιτεχνική,μπορεί να δημιουργηθεί ένα συλλογικό ενεργειακό υπόβαθρο,μια αίσθηση αρμονίας σαφώς εμπνευσμένη από το ρυθμό,τη μουσική,τη χορευτική φόρμα,την περιρρέουσα ατμόσφαιρα,ικανή να απελευθερώσει και να απογειώσει το άτομο και να προσφέρει ένα πεδίο έκφρασης,μετουσιώνοντας το συλλογικό ασυνείδητο σε σχηματοποιημένη δημιουργία(ατομική και
ομαδική),εξωτερικεύοντας συναισθήματα,σκέψεις,παραδόσεις,μνήμες και απωθημένα.
Κι όλα αυτά μέσω μιας εκφραστικής διόδου εμποτισμένης με το πολιτισμικό απόσταγμα αιώνων,που μεταφέρει στο χρόνο,στο σήμερα,ιστορίες,μνήμες,εικόνες,ήχους,αρώματα,χρώματα,γεύσεις, όλα φιλτραρισμένα απ' τον ανώνυμο λα'ι'κό δημιουργό,ικανά ν' αφυπνίσουν αισθήσεις και συναισθήματα με τον πιο άμεσο και αληθινό τρόπο.Κι αυτό χωρίς να παρατηρούν απλά τα γεγονότα και τις καταστάσεις του παρελθόντος,αλλά βιώνοντας το παρόν,το τώρα,συμμετέχοντας ψυχή τε και σώματι,απολαμβάνοντας αυτό το απόσταγμα.
Αντί επιλόγου,θα ήθελα να καλοτυχίσω τη μοίρα όλων εμάς,που ζήσαμε και ζούμε τόσο όμορφες στιγμές ασχολούμενοι με χορευτικά δρώμενα,πανηγύρια και γιορτές.Για τη συγκίνηση που μας δίνει συχνά η εικόνα ενός ηλικιωμένου όταν χορεύει ''κουβαλώντας'' εμπειρίες και μνήμες ζωής,ή αντίθετα ενός μικρού παιδιού,που χορεύοντας μεταφέρει αθέλα του έναν πολιτισμό αέναης έμπνευσης και δημιουργίας.
Για όλους όσους δακρύζουν όταν ακούνε μια μαντινάδα ή ένα μοιρολόι στην αυθεντικότητα του,για όσους εκστασιάζονται μ' έναν τελετουργικό χορό,για όσους αναριγούν σ' ένα πολυφωνικό ή σ' ένα σολιστικό δεξιοτέχνημα,ο ελληνικός χορός και κάθε γνήσια μορφή παραδοσιακής έκφρασης,θα είναι μια διαρκής επιβεβαίωση της ίδιας της ζωής.
Νίκος Τριανταφύλλου
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Δάσκαλος-Ερευνητής ελληνικών χορών
Recent Comment